Τίποτα δεν είναι τυχαίο

του Λουκά Τσουκνίδα

(απ' το monkie #10)

«Και λέγε-λέγε, λέγε-λέγε, ο χριστιανός μπερδεύτηκα.
Απ’ τα πολλά σου λέγε-λέγε, χωρίς να θέλω μπλέχτηκα.»
Στράτος Διονυσίου, Και λέγε-λέγε

Πριν από λίγο καιρό, καθώς έψαχνα για παλιότερα άρθρα ενός αγαπημένου αμερικανού δημοσιογράφου και κάφρου, του Matt Taibbi, έπεσα σε μια γραπτή συνομιλία του με κάποιον David Ray Griffin, Καθηγητή Θεολογίας και συγγραφέα 7 βιβλίων με θέμα την... «αλήθεια» για την 11η Σεπτέμβρη. Προφανώς, η συγκεκριμένη ημερομηνία έδωσε νέο ενδιαφέρον στον χώρο της συνωμοσιολογικής λογοτεχνίας, δημοσιογραφίας κι ερευνητικής δραστηριότητας. Αναπόφευκτο και λογικότατο, αν αναλογιστούμε τον τρόπο με τον οποίο πυροδοτούνται όλες αυτές οι θεωρίες και το πώς τρέφονται από τέτοιου είδους, βαρυσήμαντα ομολογουμένως, γεγονότα. Το ρεζουμέ, φυσικά, είν' ότι κάποιοι μας κρύβουν κάτι κι αυτό είναι προφανές κι αυτονόητο. Εκείνο που δεν είναι ποτέ προφανές, είναι το τι είναι αυτό, ποιοι ακριβώς είν' αυτοί και ποιος είναι ο ορατός, χειροπιαστός σκοπός, πέρα απ' την αρπαγή και διατήρηση της απόλυτης εξουσίας, πλούτου και κυριαρχίας πάνω σε ζωντανούς, αλλά κι έχοντες νεκροφάνεια, οι οποίοι, τυπικά τουλάχιστον, είναι ζωντανοί.

Παρ' όλ' αυτά κι ενώ, σίγουρα, υπάρχουν γελοίες θεωρίες συνωμοσίας που έχουν διαρρεύσει για ν' ανακατευτούν με τις έγκυρες και να θολώσουν το τοπίο, δε νομίζω ότι η συνομωσιολογία είναι ιδιαιτέρως πιο επικίνδυνη από κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία στοχεύει να δώσει εξήγηση σε κάποιο μεγάλο, πολύπλοκο ερώτημα και να βάλει το τεράστιο παζλ σε μια τάξη. Ερώτημα που αφορά, συνήθως, ολόκληρο τον κόσμο, απ' τη Χαμολακκιά Δράμας μέχρι τις Ολλανδικές Αντίλλες, το παρελθόν, το παρόν, αλλά και το μέλλον του.

Τι να κάνεις. Όταν κάποιος τριχωτός ημιάγριος ανακάλυπτε τον τροχό κάποιοι κλαπαρχίδες συνάνθρωποί του, τά 'ξυναν ενώ μιλούσαν με στόμφο για το «μυστικό» σχέδιο πίσω απ' την εξαφάνιση των μαμούθ. Σήμερα, απ' τους ημιάγριους, το σχέδιο, το μαμούθ και τον τροχό έχει μείνει... Ναι! Πολύ σωστά. Η εφεύρεση που άλλαξε τη ροή της ανθρώπινης ιστορίας κι οφείλεται σε κάποιον που έκανε το τελείως αντίθετο απ' τους αργόσχολους φίλους του. Αντί να εφευρίσκει προβλήματα αποφάσισε να δώσει λύσεις. Μακράν πιο επίπονο και με την πιθανότητα της αποτυχίας να κρέμεται πάνω απ' το κεφάλι του, αλλά όταν πετυχαίνει...




Διαβάζοντας, λοιπόν, τη συνομιλία Taibbi-Griffin αντιλήφθηκα ότι μια θεωρία συνωμοσίας είναι επικίνδυνη μόνο για όποιον επιχειρήσει να την αντικρούσει. Θανάσιμα μάλιστα, αν έχει αδύνατη καρδιά.

Ναι! Είναι τρομαχτικό, σα μάχη του Μάικ Τάισον με τον Στίβεν Χόκινγκ, να βλέπεις, παράγραφο με την παράγραφο, λέξη με τη λέξη, έναν ορθολογιστή σαν τον Taibbi να χτυπιέται αλύπητα στο καναβάτσο ενός παραλογισμού, τόσο ψύχραιμου και σίγουρου για τον εαυτό του, που μοιάζει κυριολεκτικά ακλόνητος. Σχεδόν χειροκρότησα τον Griffin για την αφοσίωσή του στο ματς μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο, όταν ο αντίπαλός του ήταν έτοιμος να φάει και τα 7 βιβλία του πολυγραφότατου θεολόγου απ' την αγανάκτηση. Και δεν είναι ότι τα επιχειρήματα του δημοσιογράφου δεν είναι λογικά και εύστοχα. Στην απελπισία του, μάλιστα, επιστρατεύει και το χιούμορ του για να καταδείξει την απιθανότητα των λεγομένων του Griffin. Κακή ιδέα. Ο άλλος είναι ατάραχος και παίζει ένα τελείως διαφορετικό παιχνίδι με τη «μαθηματική» τακτική του ν' αποδεικνύεται πολύ ανώτερη. Θεωρεί ως δεδομένο αυτό που ακόμη δεν έχει αποδείξει και ζητά απ' τον άλλον ν' αποδείξει πρώτος το αντίθετο. Τα επί μέρους συμπεράσματα δε, ακολουθούν το αποτέλεσμα που σκαρφίστηκε, ταιριάζοντας με ασύλληπτες υποθέσεις και μικροσενάρια όλες τις μικρές λεπτομέρειες στην προκαθορισμένη εικόνα. Κι έτσι, ο δημοσιογράφος βρίσκεται να υπερασπίζεται το συνωμότη, την αμερικανική κυβέρνηση στην προκειμένη περίπτωση, που έχει ξοδέψει όλη την καριέρα του να της επιτίθεται με τα δικά του, μηδαμινά —αλλά χειροπιαστά— όπλα. Κάτι που μου θυμίζει μια ακόμη θλιβερή διαπίστωση...

Σε όλες τις αντίστοιχες περιπτώσεις, όπως και σ' αυτή, ο συνωμοσιολόγος δεν έρχεται ποτέ αντιμέτωπος με τον συνωμότη. Ο ένας, προέρχεται συνήθως από έναν κόσμο τελείως απομονωμένο απ' την εξουσία που καταγγέλλει —και πιθανότατα γι' αυτό τη μυθοποιεί έτσι εύκολα— κι ο άλλος... Ε, λοιπόν, ο άλλος έχει ήδη την εξουσία στα χέρια του. Χα, χα! Ζατς! Έχει την πολυτέλεια ν' αγνοήσει το συνωμοσιολόγο και τα ζουζουνίσματά του σε βαθμό που τον εξυπηρετεί κιόλας. Του ενισχύει την αίσθηση ότι η εξουσία είναι απρόσιτη κι εκείνοι που την έχουν είναι κάποιες σκοτεινές φιγούρες που δειπνούν φιλέτο κροκόδειλου και κάνουν όργια σε γυάλινους πύργους. Έχουν μάτια παντού, συνεργάτες και κατασκόπους, τεχνολογία που δεν τη φαντάζεται ο ανθρώπινος νους και γνώσεις που δε μπορεί να πλησιάσει ο απλός λαουτζίκος ούτε σε δέκα απ' τις θλιβερές, μηδαμινές ζωές του. Αυτό το τεράστιο, αν και φανταστικό, κατασκεύασμα επιχειρεί συνήθως να γκρεμίσει, όχι ο θιγόμενος συνωμότης, αλλά κάποιος που θεωρεί ότι για ν' αναμετρηθείς με τη εξουσία πρέπει να τη φέρεις στα μέτρα σου αντί να την παραφουσκώνεις σε κάτι ακατάβλητο. Το επαγγέλλεται για την ακρίβεια. Κι είναι εκείνος, ο Taibbi εν προκειμένω, που συνθλίβεται τελικά στις συμπληγάδες συνομωσιολόγου-συνωμότη. Σπλατ! Κι η ταφόπλακα θα γράφει: «Τίποτε δεν είναι τυχαίο... Ε, Matt;»

Θυμάμαι τον καιρό που προσπαθούσα ν' αντιληφθώ πώς υποτίθεται ότι πρέπει να πλησιάσει κανείς τις γυναίκες και πώς μπορεί να μείνει προσηλωμένος στο σκοπό του, χωρίς να επηρεάζεται απ' τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, τη διάθεση εκδίκησης για το προπατορικό αμάρτημα, τα εμπαιχτικά βλέμματα των άλλων και την τρομερή γκιλοτίνα της αποτυχίας. Συζητήσεις επί συζητήσεων με πιο έμπειρους συμπαίχτες, κάποιες φορές και με μέλη της αντίπαλης ομάδας, φραπέδες πάνω σε φραπέδες με αφοριστικές καταλήξεις περί ψυχρών ή ξιπασμένων ελληνίδων, περί κοινωνικών κανόνων που μας περιορίζουν ή περί οικονομικοκοινωνικής θέσης που μας τοποθετεί πίσω απ' τη νοητή, βολικά τοποθετημένη, αφετηρία. Για τους λιγότερο μαχητικούς ή περισσότερο ευαίσθητους στην απόρριψη από μας, ο φταίχτης ήταν πάντα κάτι μεγαλύτερο, παραφουσκωμένο όσο να είναι πέρα απ' τις ορατές δυνάμεις μας κι έτσι δε χρειαζόταν να προσπαθήσουμε καν. Αλλά μπορούσαμε να καταριόμαστε τις συνθήκες και τις συγκυρίες που δε μας αφήνουν να γίνουμε οι γαμιάδες των ονείρων μας, ξανά και ξανά με κάθε ρουφηξιά, με κάθε τζούρα και με κάθε γουλιά.

Τίποτε δεν είναι τυχαίο; Ναι, μπορεί... στο σκάκι. Η ζωή όμως μοιάζει περισσότερο με το παρεξηγημένο ξαδερφάκι του, το τάβλι. Η στρατηγική καθορίζεται απ' αυτό που δείχνει το ζάρι και η απόσταση απ' την επόμενη ζαριά είναι, όλο κι όλο, όσο μπροστά μπορείς να σκεφτείς και να σχεδιάσεις. Κι όπως η καριόλα η ζωή, έχει κι αυτό τις, ανελέητα, ακλόνητες σταθερές του: Με ντόρτια... δε γάμησε ποτέ κανείς.

(Η συνομιλία Taibbi-Griffin μπορεί να διαβαστεί ολόκληρη εδώ: http://www.alternet.org/authors/9941/)

(Η φωτογραφία της αύρας του μοντέλου Apostolus τραβήχτηκε το Φθινόπωρο του 2007 απ' τον ίδιο τον Apostolus.)