Μετά από πολύ καιρό, θυμήθηκα ότι υπάρχει και το editorial blog του περιοδικού μας που εσκεμμένα είχα παραμελήσει αφού το φρέσκο τεύχος (κατεβαίνει από εδώ...) απαιτούσε αρκετή δουλειά την τελευταία στιγμή, αλλά και τις πρώτες μέρες της κυκλοφορίας του. Βέβαια, όπως και το καρναβάλι της Πάτρας, έτσι κι εμείς, την επομένη της εξόδου ενός τεύχους αρχίζουμε δουλειά για το άλλο, αλλά καμιά φορά έχει ενδιαφέρον να μοιραζόμαστε πράγματα που διαβάζουμε εδώ κι εκεί και τις σκέψεις μας γύρω απ' αυτά.
Αυτές τις μέρες λοιπόν ανακάλυψα μια συζήτηση με διαδοχικές ανταπαντήσεις μεταξύ διανοούμενων, η οποία διεξήχθη μέσω άρθρων σε συγκεκριμένο περιοδικό (αναδημοσίευση στ' αγγλικά απ' το www.signandsight.com) και μου θύμισε τις συζητήσεις που έκανα με κάποιους φίλους απ' την περίοδο των "γεγονότων" μέχρι πρόσφατα, μόνο με περισσότερη καφρίλα και κραυγές (από μέρους μου κυρίως) και πολύ λιγότερη φανταχτερή ορολογία. Το ενδιαφέρον ήταν τα κοινά σημεία. Το πώς δηλαδή, παρ' ότι συμμετείχαν πολύ πιο έμπειροι και ονομαστοί συζητητές από εμάς, η κουβέντα ξέφυγε πολύ εύκολα απ' την ουσία της και οι δύο πλευρές αναλώθηκαν σε λεπτομέρειες που δεν έγιναν κατανοητές (υπονοώντας φυσικά πρόθεση της άλλης πλευράς) και πικρόχολες μικρότητες για το κύρος του καθενός, όλο το πακέτο, έως και με αυθαίρετες αξιολογήσεις της μέχρι σήμερα δράσης του. Παίζει να έγιναν και πιο "κατίνες" από μας τελικά, αφού αν φαινόταν "λίγοι" είχαν πολύ περισσότερα να χάσουν.
Το θέμα ξεκίνησε με ένα άρθρο του Pascal Bruckner για μια υποτιθέμενη επίθεση του Ian Buruma και του Timothy Garton Ash προς το πρόσωπο της Ayaan Hirsi Ali, της πρώην μουσουλμάνας Ολανδέζας πολιτικού που ζει υπό την προστασία της αστυνομίας, λόγω των απειλών που δέχεται διαρκώς εξαιτίας της επικριτικής, επιθετικής και συχνά προσβλητικής στάσης της απέναντι στο Ισλάμ. Απ' ότι φαίνεται, την αποκάλεσαν Φονταμενταλίστρια του Διαφωτισμού (προφανώς με σατιρική διάθεση γιατί η φράση αυτή αυτοαναιρείται) και παρ' ότι εκτιμούν το κουράγιο της, της καταλόγισαν απλοϊκότητα στην επιχειρηματολογία όπου βασίζει όλη την πολεμική της. Με λίγα λόγια αδίκησε το Ισλάμ, λόγω συναισθηματικής φόρτισης ίσως (είχε πολύ κακές εμπειρίες ως γυναίκα σε αυστηρό ισλαμικό γάμο απ' όπου δραπέτευσε κυριολεκτικά) κι αυτό δε βοηθά τις σχέσεις Ευρώπης και μουσουλμανικού ρεφορμιστικού κινήματος (βλέπε Tariq Ramadan).
Ο Bruckner λοιπόν ταμπουρώθηκε πίσω απ' τις αρχές του διαφωτισμού κι επιτέθηκε στο "όλα είναι σχετικά" και το "μα να καταλάβουμε πρώτα τον άλλο" του πολυπολιτισμικού κινήματος που εξωθεί τους ανθρώπους είτε να προδίδουν την εθνική ή θρησκευτική τους ταυτότητα τους είτε να παραδίδονται άκριτα στις προσταγές της, με τις ενδιάμεσες επιλογές ν' ανήκουν μόνο σε πεφωτισμένες ελίτ της διανόησης και της κοινωνικής ευαισθησίας που ανέλαβαν να καταλάβουν τον "άλλο" για λογαριασμό των υπολοίπων. Και παρ' ότι όλοι έχουν τα δίκια τους όπως είπε κάποτε κι ο Ναστραδίν Χότζας, εγώ μάλλον τάσσομαι με τον Bruckner, αφού βλέπω τα πράγματα ως εξής: Μπορεί στο σπίτι μου να χέζω στο μπαλκόνι, αλλά όταν πάω στο σπίτι κάποιου άλλου ή ακόμα και στην πολυκατοικία του, θα πρέπει να ρωτήσω "και που χέζετε εσείς εδώ πέρα;" κι αν χρειαστεί ν' αλλάξω συνήθειες. Ή να τους πείσω να χέζουν κι εκείνοι στο μπαλκόνι με σοβαρά επιχειρήματα κι όχι του τύπου "μα αυτή είναι η κουλτούρα μου". Οι κουλτούρες είναι ανθρώπινες κατασκευές, που εξελίσσονται και προσαρμόζονται ανάλογα με τις ανάγκες όσων τις φέρουν κι όχι απόρθητα φρούρια για να κρύβουμε την αδυναμία μας να είμαστε ανεξάρτητοι κι ελεύθερα σκεπτόμενοι άνθρωποι. Κι όταν κάποιος δέρνει τη γυναίκα του σε όρια κράτους όπου ο νόμος το απαγορεύει (για να μην επικαλούμαστε εις μάτην τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα και επαναλαμβάνουμε τ' αυτονόητα) θα υποστεί τις συνέπειες που προβλέπονται για όλους άσχετα με το τι προστάζει η προσωπική του πίστη, που δεν μπορεί να αποτελέσει ελαφρυντικό όπως η π.χ. η ψυχασθένεια. Κάτι τέτοιο άλλωστε, δεν θα ήταν και πολύ κολακευτικό για την κουλτούρα του.
Τέλος πάντων, μέσα σ' όλ' αυτά ειπώθηκαν κι ενδιαφέροντα πράγματα (κυρίως από γνώστες του Ισλάμ, πιο ειδικούς απ' τον Buruma και τον Ash), αλλά και αρκετές αόριστες μπαρούφες (νομίζω ότι δεν είναι δύσκολο να τις ξεχωρίσει κανείς μιας και η γλώσσα της κουβέντας έγινε πολύ απλή όσο αυτή τραβούσε σε μάκρος). Μόνο που κάτι με θορύβησε πολύ. Στο τέλος οι διανοούμενοι έμοιαζε να τείνουν προς τη συναίνεση και να πανηγυρίζουν για το θρίαμβο του διαλόγου στον οποίο έλαβαν μέρος παρά τα πικρόχολα καρφιά που δε δίστασαν να εκσφενδονίσουν. Κι αυτό είναι για μένα η μέγιστη φλωριά, αφού η συμφωνία δεν αποτελεί λύση, αλλά ένα πρόσχημα πολιτισμού και ανεκτικότητας. Στην προκειμένη περίπτωση όμως δεν καλύπτει με τίποτε την αδυναμία της μιας πλευράς ν' αντιληφθεί ότι οι άνθρωποι δε "διαφωτίζονται" απ' τη μια στιγμή στην άλλη και της άλλης να τηρήσει μια στάση πέραν της θεωρητικής καταδίκης της βίας και της δήθεν καλοπροαίρετης αμφιβολίας.
Αλλά αυτή είναι η δική μου εκδοχή. Όποιος έχει υπομονή και χρόνο ας διαβάσει το πρωτότυπο εδώ...
