Α. Έχω την εντύπωση ότι η πολιτική είναι, από την εμπρόσθια όψη, μια σειρά από προσχήματα, πρωτόκολλα και ευπρέπεια παρθεναγωγείου κι οι πολιτικοί είναι εκείνοι που πρέπει να τηρήσουν, να εφαρμόσουν και να ενδυθούν τα παραπάνω όποτε βρίσκονται σε θέση ευθύνης χωρίς καμία εμφανή εγγύηση ότι ξέρουν τι σκατά κάνουν. Όλ' αυτά είναι που αποτελούν μαζί τη ζώνη ασφαλείας η οποία εξασφαλίζει την ελαχιστοποίηση της ζημιάς μετά από κάθε σύγκρουση λόγω κακής οδήγησης. Δεν είναι απαραίτητα, μόνο αν το σύστημα δουλεύει ρολόι, κάτι που δε συμβαίνει ποτέ, οπότε πρέπει να τηρούνται ώστε το σύστημα να λειτουργεί με τις μίνιμουμ προδιαγραφές για να επιβιώσει. Όταν πάψουν να τηρούνται, σημαίνει ότι η κατάσταση έχει ξεφύγει απ' τον έλεγχο και το σύστημα πηγαίνει για φούντο. Όσο ο Ανστης επέμενε να μας υπενθυμίζει όσα ήδη ξέραμε και δε μας ευχόταν «Καλά μπάνια και καλά κοκτέιλ», είμασταν ήσυχοι ότι, ακόμη κι αν εμείς χοροπηδάμε, το όχημα συνεχίζει να κινείται στις ράγες.
2. Από εκείνη, την πρώτη φορά, ακούσαμε πολλές φορές ακόμη τη φράση «...για τον Πύργο». Είτε απ' τα χείλη του Ανστη, λίγο πριν την έξοδο, είτε απ' τα χείλη των παλιότερων που είχαν αντικαταστήσει μ' αυτήν τη φράση «...για τον πούτσο». Το φαγητό ήταν για τον πύργο, τα όπλα για τον πύργο, η πλατεία και τα καφέ της για τον πύργο, οι γκόμενες για τον πύργο, ο δοίκας για τον πύργο, οι τουαλέτες για τον πύργο, οι αρβύλες για τον πύργο, οι ντόπιοι για τον πύργο, τα στρώματα για τον πύργο, οι αναφορές για τον πύργο, ο εστιάτορας για τον πύργο, οι υπηρεσίες για τον πύργο, οι παλιοί για τον πύργο, οι νέοι για τον πύργο, η σχολή για τον πύργο. Όλα εκτός από την έξοδο που ήταν «...για τις παραλίες». Κάποια στιγμή μάλιστα, η γνωστή φράση βγήκε απ' τα επίσημα χείλη ελαφρώς διασκευασμένη: «Η έξοδος είναι για ΤΗΝ ΠΟΛΗ του Πύργου».
Β. Οι πολιτικές και τα προσχήματα πίσω απ' τα οποία σκαρώνονται κι εφαρμόζονται και τα οποία αυτές καλούνται να τηρούν στην «εργοστασιακή» τους κατάσταση, δεν αφορούν μονό τους πολιτικούς που έρχονται και παρέρχονται από θέσεις, αξιώματα και έδρες. Αφορούν σίγουρα κι εμάς και σε μας απευθύνονται, ακόμη κι αν έχουμε αντιληφθεί «τι παίζει», ξέρουμε καλά ότι «μας κοροϊδεύουν» και ότι «στα λόγια» όλοι είναι καλοί ενώ «από πίσω» φροντίζουν για τα «δικά τους παιδιά», ενώ εμείς πηγαίνουμε «με το σταυρό στο χέρι» και γι' αυτό δεν «προκόβουμε», όσο οι «άλλοι» καβατζώνονται και λύνουν «το πρόβλημα της ζωής τους». Ακριβώς επειδή ξέρουμε πλέον «τι παίζει» η θυματοποίησή μας είναι μια πιο πολύπλοκη υπόθεση κι η συμπύκνωση των δικών μας πολιτικών ευθυνών σε στομφώδεις φράσεις και στείρες αντιδράσεις δε μαρτυρά καμία τάση προς βελτίωση απ' τη στιγμή που τα κλεμμένα θα έρθουν πίσω στη θέση τους (ναι, πώς!). Στην πόλη του Πύργου, το μόνο που κρατούσε τους εξοδούχους εντός των (προσχηματικά) δηλωμένων ορίων ήταν ο καιρός, το χειμωνιάτικο κρύο και οι ανοιξιάτικες βροχές. Μόλις ο ουρανός άνοιγε κι η λιακάδα έλουζε τα G3, όλοι συναντιόμασταν στις «απαγορευμένες» παραλίες.
3. Το θέατρο αυτό συνεχίστηκε για όλο το τρίμηνο που μείναμε εκεί και προφανώς δεν είχε πάψει ούτε έπαψε να παίζεται ποτέ. Ο Ανστης δεν έσκαγε κιόλας, αφού αν συνέβαινε οτιδήποτε σε κάποιον φαντάρο μακριά απ' την πόλη του Πύργου, εκείνος είχε κάνει το χρέος του που είναι να δίνει τη σαφή οδηγία απαιτώντας συμμόρφωση και υπακοή. Αυτός ήταν ο ρόλος του κι ο δικός μας ήταν να δείχνουμε ότι κατανοούμε και συμμορφωνόμαστε, πριν κάνουμε αυτό που προστάζει η δική μας λογική, αυτή του περαστικού και του τουρίστα. Τα μαγιό και οι πετσέτες ήταν κρυμμένα στις τσάντες μας παρ' ότι τ' αυτοκίνητά μας ήταν παρκαρισμένα ακριβώς έξω απ' την πύλη. Άλλωστε, αφότου βγαίναμε απ' αυτήν, ότι κι αν γινόταν η ευθύνη ήταν πλέον δική μας.
Γ. Η ανατροπή μιας βαθιάς νοοτροπίας δεν είναι εύκολη υπόθεση και, σίγουρα, δεν αποτελεί απλώς ένα πολιτικό πρόβλημα που θα λυθεί μια για πάντα όταν αλλάξουν οι πολιτικοί, οι πολιτικές τους ή και το σύστημα το ίδιο ακόμη. Οι δομικές αλλαγές είναι συχνά απολύτως απαραίτητες, αλλά καλύπτουν εύκολα την ανάγκη για άλλου είδους ανατροπές, καθώς και την φυσιολογική ικανότητα των ανθρώπων στο να προσαρμόζονται στα συστήματα πιο γρήγορα απ' ότι τα συστήματα μπορούν ν' αντιληφθούν και να προλάβουν κάτι τέτοιο. Ο μηχανισμός των προσχημάτων, επίσης, λειτουργεί αμφίδρομα και ίσως το σύνθημα για την αποσύνθεσή του να δίνεται κι απ' την εδώ πλευρά καμιά φορά, ακόμη κι αν αυτό φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο αν ένα σύστημα πατά γερά στα πόδια του και λειτουργεί σε βαθμό ικανοποιητικά πάνω απ' το κατώτατο προσχηματικό όριο. Εμείς πάντως, ως φαντάροι, κάναμε ότι μπορούσαμε, έστω και με τη λήξη.
4. Η ώρα για την τελευταία μαζική έξοδο της σειράς μας, μία ημέρα πριν φύγουμε για τις μονάδες, έφτασε κάποτε. Για τρεις μήνες, καθημερινά σχεδόν, παίζαμε το ρόλο μας μηχανικά, κόντρα στην άψογη απόδοση του επαγγελματία Ανστη. Είμασταν τελείως για τον πύργο και κάναμε και 'κείνον να βαριέται, όμως την τελευταία στιγμή κάναμε την έκπληξη. Κάποιοι άφησαν στην άκρη τα προσχήματα και βγήκαν στην αναφορά εξοδούχων με βερμούδες και τις πετσέτες τους στον ώμο κι ο Ανστης βγήκε απ' το γραφείο του και χωρίς να κομπλάρει με την λαοθάλασσα είπε τις ατάκες του. Όταν έφτασε στο επίμαχο «...πόλη του Πύργου», το ακροατήριο εκτονώθηκε με δυνατά γέλια και κραυγές χλευασμού. Χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του κι αφού έσκασε ένα ανεπαίσθητο χαμόγελο για λίγα δευτερόλεπτα, ο επαγγελματίας σήκωσε το χέρι και φώναξε δυνατά: «Φτάνει...» Πάνω απ' τους ψίθυρούς μας ολοκλήρωσε με προσήλωση το μονόλογό του και, τηρώντας τα προσχήματα, μας ευχήθηκε «Καλή έξοδο». Κι εμείς, αφού πνίξαμε ένα «Φχστούμε», ξεχυθήκαμε στις παραλίες.
* Φωτό: «Ο γιαλός είναι στραβός», ψηφιακό λάδι σε φωτογραφία.
